Bác sĩ Hương cho biết ở các nước công nghiệp phát triển, người ta ước tính hơn 24% trường hợp bệnh thận mạn có thể do yếu tố dinh dưỡng. Tại Mỹ, bệnh tiểu đường và tăng huyết áp chiếm ít nhất 70% tổng số người suy thận.

Do đó, người bệnh thận mạn cần được kiểm soát và tuân thủ chặt chẽ chế độ dinh dưỡng phù hợp. Theo bác sĩ Hương, thứ nhất, người bệnh cần lưu ý chọn các loại thức ăn ít muối và ít natri để kiểm soát huyết áp, giảm tải cho tim và thận.

Cụ thể như, khẩu phần chỉ chứa dưới 2.300mg natri (sodium) mỗi ngày, tương ứng với 1 muỗng cà phê gạt muối. Không thêm muối khi nấu nướng hay khi ăn. Không sử dụng các loại gia vị, rau quả chứa muối.

Người bệnh nên mua và sử dụng các thực phẩm tươi vì thực phẩm đóng gói thường được bổ sung muối. Kiểm tra lượng muối ghi trong thành phần của thực phẩm đóng gói. Lượng muối ≥20%/ngày có nghĩa thức ăn có hàm lượng muối cao.

Thứ hai, người bệnh thận mạn cần ăn đúng lượng và loại đạm để giúp bảo vệ thận, làm chậm tiến triển bệnh thận. Nếu lượng đạm quá nhiều, người bệnh có thể bị ảnh hưởng bất lợi trên chức năng thận. Ngược lại, lượng đạm quá ít sẽ gây suy dinh dưỡng, teo cơ bắp, nội tạng và sức khỏe bị suy giảm.

Loại đạm sử dụng cần chứa nhiều các acid amin thiết yếu. Lưu ý, đạm động vật và sữa có chứa đủ acid amin thiết yếu nhưng lại chứa nhiều phospho và mỡ bão hòa không tốt cho thận và tim (trừ đạm trong cá).

Trong khi đó, mỗi loại đậu, hạt, trái cây thường không chứa các loại acid thiết yếu nhưng lại chứa nhiều chất mỡ có ích cho cơ thể, nên cần kết hợp nhiều loại đạm thực vật trong ngày. Tuy nhiên, cần thận trọng khi bệnh thận đã ở giai đoạn tiến triển vì chứa nhiều kali.

Thứ ba, người bệnh cũng cần lựa chọn thức ăn tốt cho tim. Trong đó, tránh các thức ăn cháy khét, sử dụng dầu thực vật và tránh dùng mỡ động vật, loại bỏ mỡ và da khi dùng các loại thịt (bò, heo, gà, vịt...). Các loại thực phẩm tốt cho tim bao gồm cá, đậu, hạt, rau củ, thịt nạc, sữa chua, sữa ít/không chất béo.

Thứ tư, thực phẩm của người bệnh suy thận mạn phải ít phospho để giúp bảo vệ xương và mạch máu. Các thức ăn chứa ít phospho gồm rau, trái cây tươi, bánh mì, mì, gạo, ngũ cốc. Thức ăn chứa nhiều phospho cần hạn chế gồm thịt, gia cầm, cá, sữa, đậu, hạt...

Thứ năm, cần lựa chọn các thức ăn chứa lượng kali thích hợp để giúp hệ thần kinh, tim, cơ bắp hoạt động thích hợp.

Thứ sáu, người bệnh suy thận không nên uống quá nhiều nước vì chức năng thận không còn như bình thường, có thể gây nguy hiểm, khó kiểm soát huyết áp, phù và suy tim.

Tùy thuộc vào giai đoạn bệnh thận và cách điều trị, bác sĩ có thể yêu cầu hạn chế uống nước hoặc cắt giảm lượng nước uống vào mỗi ngày. Người bệnh nên uống nước từng ngụm, từng cốc nhỏ để kiểm soát được lượng nước nạp vào cơ thể.

“Tùy theo giai đoạn của suy thận, độ tuổi của bệnh nhân mà có chế độ dinh dưỡng phù hợp. Những gì bạn ăn uống sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Kiểm soát huyết áp và bệnh tiểu đường tốt có thể giúp ngăn ngừa bệnh suy thận tiến triển nặng hơn”, bác sĩ Hương nói.

Bên cạnh đó, người bệnh nên nghỉ ngơi, kết hợp tập luyện nhẹ nhàng, hợp lý để tránh mất sức. Ngủ đủ giấc và thói quen sinh hoạt tốt sẽ hỗ trợ tốt cho quá trình điều trị bệnh suy thận.

Ông T.K.D (67 tuổi, Bình Phước) bị suy thận mạn đã nhiều năm qua. Thời gian gần đây, ông D. đột nhiên thấy khó thở và mệt, phải nhập viện ở địa phương. Sau đó, các bác sĩ yêu cầu chuyển lên TP.HCM cấp cứu.

Ông D. trải qua 3 ngày chạy thận cấp cứu tại Bệnh viện Chợ Rẫy và được chẩn đoán suy tim. Ông xuất viện sau 2 tuần điều trị tại Khoa Nội tim mạch kèm theo những yêu cầu khắt khe về dinh dưỡng và vận động, bên cạnh việc tái khám theo lịch. 

Bà Nguyễn Thị Hảo, vợ ông D., cho hay vì căn bệnh suy thận nên ông D. chủ yếu ăn đồ hấp và luộc, không ăn đồ chiên xào. Lần này, bệnh suy tim khiến ông càng phải kiêng khem nhiều hơn nếu không muốn biến chứng nặng nề phải đi cấp cứu. 

“Nhiều năm qua chồng tôi ăn nhạt, bỏ hẳn mắm muối nhưng thỉnh thoảng lại thích ăn mì tôm. Bác sĩ vừa tư vấn mì ăn liền không tốt cho người suy tim, suy thận. Từ giờ, chúng tôi phải kỹ hơn”, bà Hảo nói. 

Theo bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Diễm Hương, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM - Cơ sở 3, người bị bệnh thận mạn tính thường lo lắng nhất nguy cơ suy thận và sợ phải lọc máu. Với người trên 65 tuổi, sự hiện diện của bệnh thận mạn có liên quan đến việc tăng gấp đôi tỷ lệ bệnh tim mạch. Bệnh thận mạn còn làm giảm khả năng sống sót sau cơn đau tim hoặc đột quỵ.

Bác sĩ Hương cho biết ở các nước công nghiệp phát triển, người ta ước tính hơn 24% trường hợp bệnh thận mạn có thể do yếu tố dinh dưỡng. Tại Mỹ, bệnh tiểu đường và tăng huyết áp chiếm ít nhất 70% tổng số người suy thận.

Do đó, người bệnh thận mạn cần được kiểm soát và tuân thủ chặt chẽ chế độ dinh dưỡng phù hợp. Theo bác sĩ Hương, thứ nhất, người bệnh cần lưu ý chọn các loại thức ăn ít muối và ít natri để kiểm soát huyết áp, giảm tải cho tim và thận.

Cụ thể như, khẩu phần chỉ chứa dưới 2.300mg natri (sodium) mỗi ngày, tương ứng với 1 muỗng cà phê gạt muối. Không thêm muối khi nấu nướng hay khi ăn. Không sử dụng các loại gia vị, rau quả chứa muối.

Người bệnh nên mua và sử dụng các thực phẩm tươi vì thực phẩm đóng gói thường được bổ sung muối. Kiểm tra lượng muối ghi trong thành phần của thực phẩm đóng gói. Lượng muối ≥20%/ngày có nghĩa thức ăn có hàm lượng muối cao.

Thứ hai, người bệnh thận mạn cần ăn đúng lượng và loại đạm để giúp bảo vệ thận, làm chậm tiến triển bệnh thận. Nếu lượng đạm quá nhiều, người bệnh có thể bị ảnh hưởng bất lợi trên chức năng thận. Ngược lại, lượng đạm quá ít sẽ gây suy dinh dưỡng, teo cơ bắp, nội tạng và sức khỏe bị suy giảm.

Loại đạm sử dụng cần chứa nhiều các acid amin thiết yếu. Lưu ý, đạm động vật và sữa có chứa đủ acid amin thiết yếu nhưng lại chứa nhiều phospho và mỡ bão hòa không tốt cho thận và tim (trừ đạm trong cá).

Trong khi đó, mỗi loại đậu, hạt, trái cây thường không chứa các loại acid thiết yếu nhưng lại chứa nhiều chất mỡ có ích cho cơ thể, nên cần kết hợp nhiều loại đạm thực vật trong ngày. Tuy nhiên, cần thận trọng khi bệnh thận đã ở giai đoạn tiến triển vì chứa nhiều kali.

Thứ ba, người bệnh cũng cần lựa chọn thức ăn tốt cho tim. Trong đó, tránh các thức ăn cháy khét, sử dụng dầu thực vật và tránh dùng mỡ động vật, loại bỏ mỡ và da khi dùng các loại thịt (bò, heo, gà, vịt...). Các loại thực phẩm tốt cho tim bao gồm cá, đậu, hạt, rau củ, thịt nạc, sữa chua, sữa ít/không chất béo.

Thứ tư, thực phẩm của người bệnh suy thận mạn phải ít phospho để giúp bảo vệ xương và mạch máu. Các thức ăn chứa ít phospho gồm rau, trái cây tươi, bánh mì, mì, gạo, ngũ cốc. Thức ăn chứa nhiều phospho cần hạn chế gồm thịt, gia cầm, cá, sữa, đậu, hạt...

Thứ năm, cần lựa chọn các thức ăn chứa lượng kali thích hợp để giúp hệ thần kinh, tim, cơ bắp hoạt động thích hợp.

Thứ sáu, người bệnh suy thận không nên uống quá nhiều nước vì chức năng thận không còn như bình thường, có thể gây nguy hiểm, khó kiểm soát huyết áp, phù và suy tim.

Tùy thuộc vào giai đoạn bệnh thận và cách điều trị, bác sĩ có thể yêu cầu hạn chế uống nước hoặc cắt giảm lượng nước uống vào mỗi ngày. Người bệnh nên uống nước từng ngụm, từng cốc nhỏ để kiểm soát được lượng nước nạp vào cơ thể.

“Tùy theo giai đoạn của suy thận, độ tuổi của bệnh nhân mà có chế độ dinh dưỡng phù hợp. Những gì bạn ăn uống sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe. Kiểm soát huyết áp và bệnh tiểu đường tốt có thể giúp ngăn ngừa bệnh suy thận tiến triển nặng hơn”, bác sĩ Hương nói.

Bên cạnh đó, người bệnh nên nghỉ ngơi, kết hợp tập luyện nhẹ nhàng, hợp lý để tránh mất sức. Ngủ đủ giấc và thói quen sinh hoạt tốt sẽ hỗ trợ tốt cho quá trình điều trị bệnh suy thận.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng quốc gia, các bếp ăn tập thể, bếp ăn phục vụ đông người tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thực phẩm rất lớn. 80% các vụ ngộ độc xảy ra tại bếp ăn tập thể có thể do vi sinh vật như tụ cầu vàng, E.coli, Salmonella...

Khi ăn, người bệnh thường có biểu hiện đau bụng, buồn nôn, đi ngoài nhiều lần; thậm chí, một số trường hợp có thể bị đau đầu, hôn mê… Nếu không được cấp cứu, chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, người bị ngộ độc thực phẩm có thể nguy hiểm tới tính mạng.

Đặc biệt, tại các bếp ăn tập thể, nếu môi trường không bảo đảm vệ sinh, vi khuẩn từ đất, nước, không khí ô nhiễm có thể xâm nhập vào dụng cụ chứa đựng, chế biến thức ăn. Nếu người chế biến thực phẩm không mang găng tay, để thực phẩm sống và chín gần nhau, dùng chung dao thớt cũng làm tăng nguy cơ gây ngộ độc.

Tuyên truyền, giáo dục kiến thức an toàn thực phẩm phải phù hợp từng đối tượng

Để chủ động bảo đảm an toàn thực phẩm, phòng, chống ngộ độc thực phẩm tại bếp ăn tập thể, bếp ăn trường học, theo Bộ Y tế, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục kiến thức an toàn thực phẩm, biện pháp phòng chống ngộ độc thực phẩm phù hợp với từng đối tượng (công nhân, học sinh, sinh viên, cán bộ phụ trách an toàn thực phẩm, nhân viên nhà trường).

Bộ Y tế cũng khuyến khích huy động sự tham gia, phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể, công đoàn trong khu công nghiệp/khu chế xuất, các cơ sở y tế, ban đại diện cha mẹ học sinh, đoàn thanh niên tại nhà trường, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc giám sát công tác chăm sóc sức khỏe, đảm bảo an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường tại các khu nghiệp/khu chế xuất, các bệnh viện, trường học…

Còn theo các chuyên gia dinh dưỡng, để phòng tránh ngộ độc từ bếp ăn tập thể, các đơn vị tổ chức bếp phải luôn tuân thủ nghiêm quy định về bảo đảm an toàn thực phẩm. Nguồn nguyên liệu, thực phẩm cung cấp cho bếp ăn phải được kiểm soát chặt về nguồn gốc, xuất xứ.

Người nấu ăn phải được tập huấn và nắm vững kiến thức về an toàn thực phẩm. Cơ sở phải bảo đảm đầy đủ các điều kiện về vệ sinh sạch sẽ, thoáng mát, bếp ăn phải tuân thủ nguyên tắc 1 chiều, phân khu riêng biệt. Đặc biệt, thực phẩm sống và chín không được để lẫn lộn; đồng thời có các phương tiện ngăn ngừa côn trùng, động vật gây hại xâm nhập, dụng cụ chế biến sạch sẽ, thùng rác có nắp đậy…

Khi nấu xong, thức ăn phải được đựng trong các dụng cụ chứa đựng bảo đảm sạch sẽ. Người vận chuyển, phân chia suất ăn phải thực hiện các điều kiện vệ sinh sạch sẽ, đầu tóc gọn gàng, đeo găng tay…

Nếu thực phẩm cần được vận chuyển sang khu vực khác, cơ sở chế biến phải bảo đảm thực phẩm được bao gói, chứa đựng trong các phương tiện chuyên dụng, bảo đảm thức ăn được sử dụng trong vòng 2 tiếng sau khi nấu.

Hoàng Linh

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, trong tháng 10 cả nước xảy ra 13 vụ ngộ độc thực phẩm với 261 người bị ngộ độc (6 người tử vong). Tính chung 10 tháng đầu năm 2023, cả nước xảy ra 93 vụ với 1.617 người bị ngộ độc, 21 người tử vong. Trong số này, không ít vụ ngộ độc thực phẩm tại bếp ăn tập thể.

Nguy cơ mất an toàn thực phẩm tại bếp ăn tập thể

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết hiện nay việc cung cấp bữa ăn bán trú, bữa ăn ca tại các cơ quan, đơn vị, các doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục rất phổ biến và đa dạng với rất nhiều hình thức khác nhau: tự tổ chức bếp ăn tại chỗ, mua suất ăn sẵn do đơn vị khác cung cấp, hợp đồng với các doanh nghiệp để tổ chức bếp ăn.

Thời gian qua, các cơ quan chức năng ở Trung ương và địa phương đã tích cực triển khai các biện pháp kiểm soát an toàn thực phẩm, thanh tra, kiểm tra, xử lý nhiều vụ việc vi phạm quy định pháp luật của các cơ sở cung cấp suất ăn sẵn, bếp ăn tập thể. Tuy nhiên, vẫn xảy ra một số vụ ngộ độc thực phẩm tại bếp ăn tập thể, đặc biệt là bếp ăn tập thể trong khu công nghiệp và trường học, gây ảnh hưởng tới sức khỏe của người lao động và học sinh.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng quốc gia, các bếp ăn tập thể, bếp ăn phục vụ đông người tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thực phẩm rất lớn. 80% các vụ ngộ độc xảy ra tại bếp ăn tập thể có thể do vi sinh vật như tụ cầu vàng, E.coli, Salmonella...

Khi ăn, người bệnh thường có biểu hiện đau bụng, buồn nôn, đi ngoài nhiều lần; thậm chí, một số trường hợp có thể bị đau đầu, hôn mê… Nếu không được cấp cứu, chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời, người bị ngộ độc thực phẩm có thể nguy hiểm tới tính mạng.

Đặc biệt, tại các bếp ăn tập thể, nếu môi trường không bảo đảm vệ sinh, vi khuẩn từ đất, nước, không khí ô nhiễm có thể xâm nhập vào dụng cụ chứa đựng, chế biến thức ăn. Nếu người chế biến thực phẩm không mang găng tay, để thực phẩm sống và chín gần nhau, dùng chung dao thớt cũng làm tăng nguy cơ gây ngộ độc.

Tuyên truyền, giáo dục kiến thức an toàn thực phẩm phải phù hợp từng đối tượng

Để chủ động bảo đảm an toàn thực phẩm, phòng, chống ngộ độc thực phẩm tại bếp ăn tập thể, bếp ăn trường học, theo Bộ Y tế, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục kiến thức an toàn thực phẩm, biện pháp phòng chống ngộ độc thực phẩm phù hợp với từng đối tượng (công nhân, học sinh, sinh viên, cán bộ phụ trách an toàn thực phẩm, nhân viên nhà trường).

Bộ Y tế cũng khuyến khích huy động sự tham gia, phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể, công đoàn trong khu công nghiệp/khu chế xuất, các cơ sở y tế, ban đại diện cha mẹ học sinh, đoàn thanh niên tại nhà trường, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc giám sát công tác chăm sóc sức khỏe, đảm bảo an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường tại các khu nghiệp/khu chế xuất, các bệnh viện, trường học…

Còn theo các chuyên gia dinh dưỡng, để phòng tránh ngộ độc từ bếp ăn tập thể, các đơn vị tổ chức bếp phải luôn tuân thủ nghiêm quy định về bảo đảm an toàn thực phẩm. Nguồn nguyên liệu, thực phẩm cung cấp cho bếp ăn phải được kiểm soát chặt về nguồn gốc, xuất xứ.

Người nấu ăn phải được tập huấn và nắm vững kiến thức về an toàn thực phẩm. Cơ sở phải bảo đảm đầy đủ các điều kiện về vệ sinh sạch sẽ, thoáng mát, bếp ăn phải tuân thủ nguyên tắc 1 chiều, phân khu riêng biệt. Đặc biệt, thực phẩm sống và chín không được để lẫn lộn; đồng thời có các phương tiện ngăn ngừa côn trùng, động vật gây hại xâm nhập, dụng cụ chế biến sạch sẽ, thùng rác có nắp đậy…

Khi nấu xong, thức ăn phải được đựng trong các dụng cụ chứa đựng bảo đảm sạch sẽ. Người vận chuyển, phân chia suất ăn phải thực hiện các điều kiện vệ sinh sạch sẽ, đầu tóc gọn gàng, đeo găng tay…

Nếu thực phẩm cần được vận chuyển sang khu vực khác, cơ sở chế biến phải bảo đảm thực phẩm được bao gói, chứa đựng trong các phương tiện chuyên dụng, bảo đảm thức ăn được sử dụng trong vòng 2 tiếng sau khi nấu.

Hoàng Linh

Công dân số là ai?

Chín yếu tố cấu thành công dân số là khả năng truy cập các nguồn thông tin số, khả năng giao tiếp trong môi trường số, kỹ năng số cơ bản, mua bán hàng hóa trên mạng, chuẩn mực đạo đức trong môi trường số, bảo vệ thể chất và tâm lý trước các ảnh hưởng từ môi trường số, quyền và trách nhiệm trong môi trường số, định danh và xác thực, dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong môi trường số.

Vào năm 2025, đại đa số người dân trên thế giới sẽ trải qua một sự thay đổi to lớn chỉ trong vòng một thế hệ: Từ chỗ gần như không tiếp cận được thông tin đến chỗ có thể truy cập tất cả thông tin trên thế giới thông qua điện thoại di động thông minh.

Văn hóa số là gì?

Văn hóa trong xã hội thực hình thành qua hàng trăm năm, hàng nghìn năm. Còn xã hội số mới chỉ đang hình thành trong vài chục năm trở lại đây. Vì vậy, văn hóa số cũng mới chỉ đang hình thành, đó là các quy tắc ứng xử, chuẩn mực đạo đức của con người trong môi trường số.

(Theo Cẩm nang Chuyển đổi số - Bộ Thông tin & Truyền thông)

Khái niệm Xã hội số

Chuyển đổi số trong xã hội nhằm hình thành xã hội số. Xã hội số, xét theo nghĩa rộng, là bao trùm lên mọi hoạt động của con người. Động lực chính của xã hội số là công nghệ số, dựa trên sự tăng trưởng thông tin, dữ liệu một cách nhanh chóng, làm thay đổi mọi khía cạnh của tổ chức xã hội, từ chính phủ, kinh tế cho tới người dân. Xã hội số, xét theo nghĩa hẹp, gồm công dân số và văn hóa số. Theo nghĩa này, xã hội số, cùng với chính phủ số và kinh tế số tạo thành ba trụ cột của một quốc gia số.

Tài liệu "Cẩm nang Chuyển đổi số" mới được xây dựng đã làm rõ những khái niệm như xã hội số, công dân số, văn hóa số...

Công dân số là ai?

Chín yếu tố cấu thành công dân số là khả năng truy cập các nguồn thông tin số, khả năng giao tiếp trong môi trường số, kỹ năng số cơ bản, mua bán hàng hóa trên mạng, chuẩn mực đạo đức trong môi trường số, bảo vệ thể chất và tâm lý trước các ảnh hưởng từ môi trường số, quyền và trách nhiệm trong môi trường số, định danh và xác thực, dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong môi trường số.

Vào năm 2025, đại đa số người dân trên thế giới sẽ trải qua một sự thay đổi to lớn chỉ trong vòng một thế hệ: Từ chỗ gần như không tiếp cận được thông tin đến chỗ có thể truy cập tất cả thông tin trên thế giới thông qua điện thoại di động thông minh.

Văn hóa số là gì?

Văn hóa trong xã hội thực hình thành qua hàng trăm năm, hàng nghìn năm. Còn xã hội số mới chỉ đang hình thành trong vài chục năm trở lại đây. Vì vậy, văn hóa số cũng mới chỉ đang hình thành, đó là các quy tắc ứng xử, chuẩn mực đạo đức của con người trong môi trường số.

(Theo Cẩm nang Chuyển đổi số - Bộ Thông tin & Truyền thông)