Và, cậu đã đạt được mơ ước của mình.

Justus Uwayesu: mồ côi, ăn xin trên đường phố Rwanda, sống ở bãi rác đã trở thành một sinh viên Harvard. Ảnh: nytimes

Mùa thu này, Uwayesu đã trở thành sinh viên năm thứ nhất Đại học Harvard với học bổng toàn phần, chuyên ngành toán, kinh tế và nhân quyền. Giờ đây, ở tuổi 22, không rõ ngày sinh, cậu bé bãi rác năm nào trong trang phục jeans chẳng khác nào 1.667 sinh viên năm đầu của ngôi trường danh giá.

Lẽ dĩ nhiên, cậu có điều khác với mọi người. Cậu là minh chứng cho thấy ngay cả khi tiềm năng bị chôn sâu trong nỗi tuyệt vọng và ám ảnh nhất, khi được khai thác sẽ tỏa sáng.

Hơn 13 năm kể từ khi thoát khỏi bãi rác luôn âm ỉ khói, Uwayesu khôngđơn giản là trưởng thành qua những trường học hàng đầu của Rwanda, cậucòn học nhiều thứ tiếng như tiếng Anh, Pháp, Swahili và Lingala. Cậu làngười giám sát chương trình dạy kèm học sinh trung học. Cậu góp phầnthành lập một quỹ từ thiện trẻ đang phát triển trong toàn bộ hệ thốngtrường trung học trong nước. Qũy này mua bảo hiểm y tế cho học sinhnghèo, cung cấp thuốc men và và hỗ trợ học tập cho học sinh.

Và như các thanh niên khác, cậu vẫn ngạc nhiên và thích thú khám phá văn hóa ở mảnh đất lạ.

Những người bạn cùng phòng đã giúp cậu thích nghi với cuộc sống ở Boston. “Mọi người ở đây rất chăm chỉ làm việc", cậu nói. "Họ làm mọi thứ rất nhanh, di chuyển cũng nhanh, họ nói với bạn sự thực, về những trải nghiệm và suy nghĩ của họ. Ở Rwanda, chúng tôi nói chuyện với người lớn theo cách khác. Chúng tôi không ồn ào. Ở đây, bạn có suy nghĩ độc lập".

Sinh ra ở vùng nông thôn phía đông Rwanda, mới 3 tuổi, Uwayesu đã mất cha mẹ vì nạn diệt chủng. Các nhân viên Chữ thập đỏ đã cứu cậu cùng một anh trai và hai chị gái. Họ được chăm sóc đến năm 1998, khi ngày càng có nhiều trẻ mồ côi khiến các nhân viên phải đưa họ trở lại làng. Giữa lúc đó xảy ra nạn hạn hán, sau đó là đói kém. "Tôi bị suy dinh dưỡng", Uwayesu nói. “Anh tôi nói phải ra ngoài tìm kiếm thức ăn, nhưng không thể, có nhiều lúc chúng tôi nhịn đói cả ngày".

Năm 2000, cậu và người anh tìm đến Kigali, Thủ đô của Rwanda để tìm kiếm thức ăn. Và rồi bãi rác Ruviri ở ngoại ô thành phố, nơi ẩn trú của hàng trăm trẻ mồ côi, là đích đến của họ. Justus tìm ra "ngôi nhà" cùng với hai đứa trẻ khác là chiếc xe bỏ hoang không cửa sổ. "Không có nước, tất cả đều không tắm. Thứ duy nhất là tìm cách giữ ấm trong đêm", cậu kể lại.

Uwayesu đã phải đi khập khiễng vì bị ngã từ một chiếc xe chở rác đang di chuyển. Một lần cậu suýt bị chôn sống khi xe ủi đẩy rác xuống hố. Những lúc ăn xin trên đường phố, cậu đã chứng kiến một thế giới hoàn toàn khác hẳn. "Buổi chiều, những đứa trẻ tan trường trong bộ đồng phục, chạy nhảy và vui chơi trên đường. Đó là thực là lúc đen tôi, vì tôi không thể hướng về một tương lai. Tôi không thể thấy cuộc sống có thể tốt hơn thế nào, hay làm cách nào thoát khỏi cảnh hiện tại".

Và Effiong đã trở thành vị cứu tinh của cậu. Qũy từ thiện mà bà thiết lập tại New Rochelle, New York mang tên Esther’s Aid, vào năm 2000 đã quyết định tập trung mọi nỗ lực giúp đỡ trẻ mồ côi Rwanda. Một ngày Chủ nhật năm 2001, sau khi phân phát cả một container quần áo và thực phẩm, bà đi taxi tới bãi rác, thấy trẻ mồ côi đang gây lộn với nhau, rồi trò chuyện và thuyết phục đưa các em tới một nơi an toàn.

Justus được tắm gội, thay quần áo, chữa trị vết thương và cuối cùng là tới trường tiểu học. Ngay ở cấp một, cậu đã đứng đầu lớp rồi đạt bậc A trung học cơ sở và tiếp theo là học bổng tại một trường trung học có tiếng. Trong suốt thời gian đi học, cậu đã tích cực làm việc cho quỹ từ thiện. "Cuộc sống của tôi đã thay đổi nhờ có Effiong".

Tốt nghiệp trung học, cậu nộp hồ sơ và giành được chương trình học bổng một năm mang tên Bridge2Rwanda từ một quỹ từ thiện chuyên giúp đỡ các học sinh tài năng. Suốt cả thập kỷ qua, vị giám đốc tuyển sinh quốc tế của Harvard đã bỏ tâm sức tìm kiếm các ứng viên tài năng của châu Phi mỗi năm. Và cánh cửa trường đại học danh giá nhất nước Mỹ đã rộng mở chào đón cậu.

• Minh Tâm(Theo New York Times)

Câu chuyện như sau: "Cuối tuần vừa rồi là kỷ niệm tròn 1 năm yêu của T. với em. T. tặng em 1 chiếc iPhone 12s trị giá hơn 20 triệu. Lúc mở quà của anh, em cũng bất ngờ lắm vì món quà quá giá trị trong khi lương của anh cũng không phải là quá cao. Em mắng anh lãng phí vì bản thân em cũng không cần dùng tới điện thoại đắt tiền như vậy song anh bảo anh muốn dành cho em món quà ấy đó lâu rồi".

Bài chia sẻ của cô gái

Cô gái kể, được bạn trai yêu chiều, cô cũng mừng bởi con gái yêu ai chẳng mong được nửa kia quan tâm, chăm lo cho mình. Sự ngọt ngào của bạn trai khiến cô hạnh phúc nghĩ rằng bản thân đã may mắn tìm được 1 người đàn ông hoàn hảo dành riêng cho mình. Vậy nhưng tình huống xảy ra ngay sau đó lại khiến cô ngỡ ngàng hiểu ra tất cả sự quan tâm ngọt ngào của bạn trai dành cho cô không hề đơn thuần là tự nguyện bởi yêu.

Cô kể: "Hôm sau sang phòng T. chơi, anh tắm để máy tính xách tay trên giường, vẫn để màn hình chờ, em định mượn vào đọc báo chút. Ai ngờ vừa mở đã thấy đoạn tin nhắn facebook của T. với chị gái anh. Thấy nhắc tới tên mình, em mới tò mò kéo xuống để rồi tối mắt trước nội dung trò chuyện của chị em anh.

Vì T. đăng ảnh chiếc iPhone tặng em lên facebook, chị gái anh biết được mới nhắn tin hỏi rằng bố T. ốm nằm viện, mẹ anh phải đi xoay xở vay mượn khắp nơi lo viện phí. Mọi người hỏi T. có tiền thì dồn vào lo chữa bệnh cho ông, T. lại một mực nói không có mà lại đi mua tặng bạn gái chiếc điện thoại đắt tiền như thế. Chị ấy trách T. nhiều lắm, ý bảo rằng bao năm T. đi làm chẳng đỡ đần, đưa cho bố mẹ đồng nào vậy song lại mua sắm đủ thứ cho bạn gái không tiếc tay.

T. chưa bao giờ kể về hoàn cảnh của anh nên em không hề biết gia cảnh của anh ấy lại khó khăn tới thế. Đọc những lời chị gái T. nói mà em sững sờ, song điều làm em sốc lại là đoạn chát của T. Anh nói rằng: 'Chị thì biết gì, điện thoại đó em mua cho bạn gái chẳng qua chỉ là 'nuôi để thịt' thôi. Nhà V. (tên em) giàu có, em là bạn trai đương nhiên phải đầu tư cho xứng tầm. Tới khi vào làm rể nhà đó rồi, em sẽ lấy lại được gấp trăm lần cái điện thoại đó. Còn em cũng nói rõ rồi, bố ốm mẹ phải lo, chưa tới lượt em phải gánh trách nhiệm'.

Hình tượng đẹp đẽ của T. trong lòng em khi ấy sụp đổ hoàn toàn bởi em hiểu ra tất cả sự quan tâm, yêu chiều của T. dành cho mình từ trước tới nay đều là có mục đích. Anh ta nhằm vào tiền của của bố mẹ em chứ chẳng phải thật lòng yêu thương gì em. Kinh khủng hơn là cách anh đối với bố mẹ đẻ, tới bố ốm nằm viện anh ta cũng tính toán tới như thế, hỏi rằng sau đối với em, anh ta sẽ coi ra gì.

Đúng lúc ấy T. mở cửa nhà tắm đi ra, em đưa trả luôn anh ta chiếc điện thoại bảo: 'Tôi không phải là gà vịt để anh nuôi rồi thịt. Thay vì dùng tiền câu gái hòng đổi đời thì anh nên tự cố gắng phấn đấu, tiền đó mang về báo hiếu người đẻ ra mình cho phải đạo. Sống tính toán như anh, tôi coi thường'.

Nghe những gì em nói, mặt T. chuyển từ ngơ ngác sang tái mét vì hiểu rằng em đã đọc hết tin nhắn của anh với chị gái. Anh ta đuổi theo em van xin giải thích nhưng tất cả đều vô nghĩa".

Sự tính toán trong tình yêu sẽ khiến đối phương bị tổn thương và không có lý do nào có thể bào chữa lại được. Hành xử của chàng trai trong câu chuyện trên gặp phải sự phản đối của hầu hết mọi người, theo đó phản ứng của cô gái là điều ai cũng có thể hiểu. Họ động viên cô cố gắng lấy lại tinh thần, tin rằng cô sẽ sớm tìm được hạnh phúc đích thực của đời mình.

Theo Gia Đình và Xã Hội

Tôi sảy thai, bạn trai có con ngay với người phụ nữ khác

Chúng tôi yêu nhau 5 năm, từ khi tôi mới chân ướt chân ráo vào công ty. Trước anh tôi có một mối tình thời sinh viên, còn anh cũng từng yêu hai cô gái khác.

Chia sẻ tại Diễn đàn Kinh tế báo chí 2023, đại diện Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Thông tin & Truyền thông) cho biết, hiện chủ yếu có hai mô hình kinh tế báo chí số. Đó là mô hình Google-Facebook-Fogg với doanh thu chủ yếu dựa trên quảng cáo và mô hình Netflix-Fogg dựa trên việc phát triển thuê bao. 

Để phát triển bền vững, các tòa soạn cần chuyển dần mô hình kinh tế từ phụ thuộc nhiều vào quảng cáo số sang mô hình hoạt động có thu phí. Đây cũng là xu hướng chung của báo chí thế giới những năm gần đây. 

Theo đại diện Vụ Kinh tế số và Xã hội số, muốn làm được điều đó, các tòa soạn cần phải đáp ứng được 3 điều kiện. Đó là thương hiệu của tờ báo phải đủ mạnh, khối lượng dữ liệu phải đủ lớn để hỗ trợ AI và Machine Learning. Điều kiện thứ ba là thành phần nhân khẩu học của tập độc giả tờ báo đó phải đủ hấp dẫn đối với các nhà quảng cáo. 

Một trường hợp thành công của xu hướng chuyển đổi này là Amedia - nhà xuất bản tin tức địa phương lớn nhất Na Uy với hơn 723.000 người đăng ký. Lượng độc giả hàng ngày của Amedia ước tính khoảng 2 triệu, tương đương gần một nửa dân số trưởng thành Na Uy. 

Vào năm 2013, 61% doanh thu của Amedia đến từ các loại hình quảng cáo. Tuy vậy, ở giai đoạn từ năm 2013-2019, hãng thông tấn này đã thành công trong việc giảm tỷ lệ doanh thu từ quảng cáo xuống chỉ còn 43%. Thay vào đó, tỷ trọng doanh thu từ người đọc báo đã tăng từ 39% năm 2013 lên thành 57% vào năm 2019. 

Có thể thấy, Amedia đã chuyển đổi thành công từ mô hình doanh thu dựa trên quảng cáo sang dựa trên việc phát triển thuê bao, hay còn gọi là mô hình Netflix-Fogg. 

Bí quyết của Amedia là khuyến khích người dùng đăng nhập khi đọc báo và gán cho họ một ID cụ thể. Sau khi dữ liệu được thu thập, thói quen của người dùng sẽ được phân loại thành một dạng hồ sơ nhân khẩu học và địa lý. Điều này cho phép Amedia xây dựng được một hệ thống AI hiện đại có thể phân tích cách tiếp nhận để cung cấp nội dung tới người đọc. 

Đại diện Vụ Kinh tế số và Xã hội số cho hay, trong bối cảnh hiện nay, với công tác thông tin tuyên truyền, các nhà báo cần ưu tiên yếu tố dữ liệu thay vì dựa trên cảm giác chủ quan của người viết. 

Mô hình kinh tế kết hợp giữa doanh thu từ quảng cáo và độc giả được xem là giải pháp tối ưu cho các tòa soạn Việt Nam. Việc chuyển đổi mô hình cũng sẽ góp phần giảm bớt vấn nạn “tin giật gân, câu view”, đưa các cơ quan báo chí trở lại với những giá trị cốt lõi.  

Thu phí báo chí ở Việt Nam vẫn còn là chặng đường dài

Phạm Minh Trí , sinh năm 1995 là cựu sinh viên của ĐH Yale (Mỹ). Ảnh: NVCC

Năm học cấp 3, em được trải nghiệm một khóa học hè ở ĐH Pennsylvania có tên là Leadership in the Business World (Lãnh đạo trong thế giới kinh doanh). “Lần đầu tiên trong đời em được giao tiếp với các bạn thông minh, tham vọng và năng động như vậy”. Từ đó, em càng quyết tâm sẽ phải sang Mỹ học đại học.

Để mở rộng cơ hội cho mình, Trí nộp đơn cho 8 đại học của Mỹ và 5 đại học của Anh. Lúc nhận kết quả, em phải lựa chọn giữa ĐH Yale (Mỹ) và ĐH Oxford (Anh) – đều là những ngôi trường nằm nằm ở vị trí đầu bảng trong danh sách trường đại học tốt nhất thế giới.

Cuối cùng, chàng trai gốc Việt quyết định chọn Yale, bởi vì Yale là một trường “liberal arts”, trong đó sinh viên không cần phải chọn trước ngành học của mình. Vào năm thứ 2 hoặc thứ 3, sinh viên mới phải chọn chuyên ngành mình muốn theo đuổi và cảm thấy phù hợp. Điều này cho phép Trí được khám phá nhiều môn học, nhiều lĩnh vực mà mình cảm thấy tò mò.

Trong suốt quá trình theo học ở Yale, cậu được quỹ học bổng Bakala Foundation của Séc chi trả toàn bộ chi phí học tập. Bakala là một quỹ học bổng dành cho những học sinh, sinh viên xuất sắc của Séc cần hỗ trợ để học tập ở một ngôi trường nước ngoài. Đây là một học bổng rất cạnh tranh nên hầu hết những người được chọn trao học bổng Bakala đều là sinh viên của các trường thuộc khối Ivy League như Minh Trí.

Trí chụp cùng gia đình trong lễ tốt nghiệp ĐH Yale. Ảnh: NVCC

Chia sẻ về kinh nghiệm để thuyết phục ban tuyển sinh của Yale, Trí cho rằng điểm số luôn là điều kiện cần, tuy nhiên điều kiện đủ là bạn phải thuyết phục trường rằng bạn khác biệt, độc nhất ở một điểm nào đó, có thể là tính cách, cách tư duy hay những dự án mà bạn tham gia… “Bạn phải trả lời cho Yale một câu hỏi là tại sao họ lại nên chọn bạn mà không phải là những sinh viên cũng xuất sắc khác. Bài luận cũng là cơ hội để bạn thể hiện sự khác biệt của mình” – Trí nói.

Chàng trai 22 tuổi không chia sẻ nhiều về những hoạt động em từng tham gia trong thời gian học đại học, tuy nhiên 2 hoạt động mà em kể tên có thể khiến bất cứ ai cũng thấy ấn tượng.

“Em từng sang Bắc Kinh để học tiếng Trung ở Harvard-Beijing Academy – một cơ sở cung cấp các khóa học tiếng Trung và tìm hiểu về văn hóa Trung Hoa của ĐH Harvard” – Trí chia sẻ.

Một trải nghiệm khác chắn chắn được đánh giá cao trong hồ sơ xin việc của Trí là kỳ thực tập ở Facebook. “Thông tin được truyền đạt trong công ty rất rõ ràng và minh bạch. Tất cả nhân viên của Facebook đều biết là công ty đang nỗ lực ở mảng kinh doanh nào, đang làm những dự án mới nào. Các lãnh đạo luôn muốn nhân viên bám sát vào sứ mệnh chung của công ty, vì thế các thông tin đều được công khai”.

Trí luôn cảm nhận được sự thân thiện và sẵn lòng giúp đỡ của tất cả mọi người trong công ty. Hoặc thậm chí nếu nhân viên muốn đi uống cà phê cùng các quản lý cũng tương đối đơn giản, chỉ cần một dòng tin nhắn qua Facebook là đủ.

Kỷ niệm vui nhất với Trí trong thời gian thực tập ở đây là, nhóm của cậu đã chiến thắng một “hackathon” (hoàn thành một dự án phần mềm trong một thời gian ngắn) và nhờ đó được mời đi thuyết trình dự án cho Mark Zuckerberg và nhóm điều hành của Facebook.

Ngoài những trải nghiệm có được từ Facebook, cậu cũng từng làm việc cho Axon.com, cộng thêm nhiều kinh nghiệm trong mảng phát triển và kinh doanh phần mềm, tham gia các dự án khởi nghiệp.

Chính vì thế, dù mới chân ướt chân ráo ra trường nhưng nhờ tích lũy được kinh nghiệm làm việc đáng kể từ thời sinh viên, hồ sơ của Trí đã thuyết phục được ban nhân sự của hãng vận tải Uber giao cho cậu vị trí quản lý sản phẩm (product manager).

Trí và các bạn. Ảnh: NVCC

Yếu tố mà cậu cho là rất quan trọng để chinh phục được những thách thức trong cuộc sống của mình là tìm được một người đi trước, sẵn sàng chỉ dẫn, giúp đỡ mình trong mỗi bước đi. “Em rất may mắn khi đã gặp được các anh chị lớn hơn đi trước sẵn sàng giúp đỡ em trong việc tìm công ty, chuẩn bị phỏng vấn, tư vấn sự nghiệp…”

Đó cũng là lý do mà hiện tại Trí sẵn lòng tham gia các chương trình, dự án chia sẻ kinh nghiệm với các bạn trẻ khác đang đặt mục tiêu đi du học hay muốn làm việc cho các doanh nghiệp nước ngoài như một sự đáp trả lại những gì mà mình đã nhận được từ những người đi trước.

Ngoài việc tìm “mentor” (người chỉ dẫn) cho mình, Trí cho rằng một yếu tố nội tại cần thiết khác là sự tự tin và kiên trì theo đuổi mục tiêu của mình. “Điện thoại iPhone, ngân hàng World Bank, khách sạn Hilton… đều được thành lập bởi những người không khác gì chúng ta cho lắm. Nếu họ làm được thì mình cũng có thể làm được” – cậu nói.

• Nguyễn Thảo