Năm 1991, cái tên Tống Toàn Thắng lần đầu xuất hiện cùng xiếc trăn và gắn liền với hình tượng Thạch Sanh từ đó. Năm 1993, truyền thông Thụy Sỹ phát sốt với người đàn ông Việt Nam để bốn con trăn quấn quanh người, cùng loạt biệt danh quốc tế như "crazy man", "snake man"… Năm 2019, Tống Toàn Thắng là một trong hai nghệ sĩ xiếc đầu tiên tại Việt Nam được trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.

Đó là những gì khán giả thấy.

"Tôi chỉ gục ngã khi ánh đèn sân khấu đã tắt"

Rumani, Đông Âu, ngày Chủ Nhật mùa đông năm 2003.

Trước buổi biểu diễn, anh Thắng dậy sớm, đi bộ ra quán Internet gần nơi ở để nhận tin tức từ Việt Nam, như thường lệ. Lúc đó khoảng 8h sáng, chỉ có một chiếc mail duy nhất, nhưng anh đã phải mở đi mở lại vì không tin nổi vào mắt mình, trước dòng chữ: "Bố mất rồi anh ơi". 

Gần 20 năm ngồi kể lại buổi biểu diễn cuối cùng tặng bố ở quảng trường Rumani, đôi mắt anh Thắng vẫn ngấn lệ. Anh nhớ khi đó mình đã định bỏ lại tất cả để bay về Việt Nam, anh đã khóc không thể dừng trước khi được bác sĩ cho uống thuốc an thần. Nhưng rồi vì bố, và vì khán giả, người nghệ sĩ đã gói ghém mọi thứ riêng tư để bước lên sân khấu, trong hình tượng chàng Thạch Sanh khỏe mạnh, đầy năng lượng.

"Hàng nghìn khán giả vỗ tay tán thưởng tôi nhưng không ai biết, ngay khi tấm màn gió khép lại, tôi đã bật khóc", nghệ sĩ Tống Toàn Thắng kể lại. 

Với anh Thắng, việc kiểm soát cảm xúc của bản thân là yếu tố quyết định sự chuyên nghiệp của người nghệ sĩ. Vì theo anh, khán giả luôn xứng đáng được thấy những gì đẹp nhất, tốt nhất trên sân khấu. 

Vào nghề từ năm 1978, NSND Tống Toàn Thắng sớm nhận ra chân lý này khi may mắn được tham gia nhiều buổi biểu diễn quốc tế vòng quanh nước Mỹ, Đông Âu, Châu Á… những năm anh chỉ mới 25-27 tuổi. Dù thành danh sớm, nhưng con đường làm nghề của anh không trải đầy hoa hồng. 

Năm 1986, đang ở đỉnh cao sự nghiệp thì đất nước bước vào giai đoạn đổi mới, xóa bỏ bao cấp. Những nghệ sĩ xiếc như anh bị cắt bỏ nhiều phần chế độ, nhiều người phải bỏ nghề đi xuất khẩu lao động để kiếm sống. Lúc đó, tiết mục mà anh Thắng tham gia có 4 thành viên thì 2 người bỏ ngang. Anh rơi vào trạng thái khủng hoảng, cả về kinh tế và tinh thần.

Một buổi sáng, anh Thắng vô tình xem được hình ảnh một cô gái bị trăn cuốn quanh người trên cuốn tạp chí của Nga. Anh khao khát được thực hiện một tiết mục tương tự, tại Việt Nam, nhưng người diễn chính là nam.

"Tôi bắt đầu tìm hiểu về trăn, lao vào tập luyện để chuẩn bị cho ngày thành lập rạp xiếc Trung Ương năm 1991. Như một cơ hội cuối cùng để làm nghề, và được xuất hiện trong rạp xiếc hiện đại nhất cả nước một lần trong đời", Nghệ sĩ Tống Toàn Thắng chia sẻ.

Tháng 12/1991, tiết mục "Thạch Sanh đánh chằn tinh, giải cứu công chúa" lần đầu ra mắt đã tạo ra cú nổ lớn. Khán giả ngỡ ngàng trước hình ảnh người đàn ông vạm vỡ quấn quanh người hai con trăn nặng hơn 90kg, có lúc dạo chơi, có khi kịch tính nghẹt thở. 

Hình ảnh "hoàng tử trăn" Tống Toàn Thắng từ đó xuất hiện trên hàng loạt các poster quảng cáo, trải khắp đường phố Hà Nội và nhiều tỉnh thành trên cả nước. "Thấy tôi hùng dũng trên sân khấu nhưng khán giả không biết, trước khi diễn xiếc trăn đến một con lươn tôi cũng sợ", anh Thắng bật cười. 

Hơn 30 năm diễn xiếc trăn, chàng "Thạch Sanh" đã trải qua trên dưới 20 bạn diễn trăn, có con ở với anh mười mấy năm. Anh từng bốn lần suýt chết vì bị trăn cuốn đến nghẹt thở, cánh tay nham nhở không nguyên vẹn. Những vết sẹo do trăn gây ra trong quá trình luyện tập đều được anh hóa trang, che kín trước khi lên sân khấu.

Với nghệ sĩ xiếc, sự khổ luyện cũng là một yếu tố chinh phục khán giả, nhưng không phải bằng những vết thương mà phải bằng kỹ thuật biểu diễn đỉnh cao trên sân khấu.

Nghệ thuật phải vì khán giả, phục vụ cho khán giả

Những năm 70 - 80, nghệ sĩ đi diễn theo chủ trương "nghệ thuật vị nghệ thuật", tức là nghệ thuật đứng độc lập với đời sống xã hội, chính trị, khước từ sứ mệnh của người nghệ sĩ trong quá trình đấu tranh xã hội. Những vở xiếc được xây dựng theo một quy chuẩn, đôi khi là lặp đi lặp lại và bắt khán giả phải theo. 

Theo NSND Tống Toàn Thắng: "Tư tưởng này buộc phải thay đổi nếu muốn nghệ thuật xiếc phát triển. Nghệ thuật bây giờ phải vị nhân sinh, phải vì con người, phải đáp ứng được nhu cầu, thị hiếu của khán giả".

Xiếc là loại hình nghệ thuật mang tính quốc tế lớn, có thể kết hợp với nhiều thể loại khác. Để một vở xiếc hoàn chỉnh cần có đầy đủ các yếu tố: tính hấp dẫn, hồi hộp, tính thẩm mỹ và không thể bỏ qua tính chất giải trí. Giải trí trong tác phẩm không phải là chiêu trò câu kéo, không phải là bán hàng chợ, càng không để lu mờ những kỹ thuật đỉnh cao của người nghệ sĩ xiếc. 

Trong thời đại 4.0, những đạo diễn sân khấu, những nghệ sĩ cần có sự tìm hiểu về xu hướng, tận dụng lợi thế về sân khẩu, từ âm thành, hình ảnh đến trang phục để xây dựng một kịch bản hoàn hảo.

"Đây là một bài toán khó với người làm xiếc bởi phải cân bằng giữa tính chuyên môn và giải trí. Nhưng cần phải mạnh dạn thay đổi để thích nghi với thị trường, làm sao để xiếc không chỉ phục vụ cho trẻ em mà tất cả đối tượng đều có thể thưởng thức", anh Thắng nói. 

Năm 2018, nghệ sĩ Tống Toàn Thắng tiên phong trong việc khắc họa chân dung người chiến sĩ Quân đội Nhân dân Việt Nam, bằng hình thức xiếc. Các vở diễn như "Sống mãi Điện Biên"; "Ký ức Trường Sơn"; "10 cô gái ngã ba Đồng Lộc", "Vòng tròn bất tử", "Huyền thoại mẹ", "Vết chân tròn trên cát"… khi ra mắt đã gây tiếng vang lớn.

Các chương trình xiếc có nhạc sống, kết hợp với các ca sĩ, dàn hợp xướng và các nghệ sĩ xiếc phối hợp nhịp nhàng trên sân khấu. Trước phần biểu diễn, chương trình có phần giao lưu với các nhân chứng lịch sử về những năm tháng hào hùng của dân tộc. Trung bình mỗi vở, nghệ sĩ Tống Toàn Thắng mất từ 3 tuần đến 3 tháng để hoàn thiện kịch bản.

Trong các buổi biểu diễn, không chỉ có các cán bộ lão thành mà rất nhiều gia đình có con nhỏ, kể cả các bạn trẻ cũng tới xem. Thiếu tướng Huỳnh Đắc Lương, năm 2019 tròn 100 tuổi, một nhân chứng sống được mời tới vở "Sống mãi Điện Biên" đã nói với anh Thắng: "Tôi không ngờ có nhiều thế hệ đến xem như thế, cuối cùng đã có người mang chúng tôi ra ánh sáng". 

"Trách nhiệm của những người nghệ sĩ như tôi là phải mang họ ra ánh sáng, kể những câu chuyện cho mọi người biết về trang sử hào hùng của ông cha. Tôi muốn thế giới nhìn thấy, đây không phải người Việt Nam làm xiếc, mà loại hình xiếc này là thương hiệu riêng của Việt Nam", NSND Tống Toàn Thắng chia sẻ.

Giờ đây, khi đã lên làm "sếp" (Phó Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam), anh Thắng vẫn nhận đi diễn những vai nhỏ, để điều phối sân khấu, hỗ trợ diễn viên của mình. Đặc biệt, anh vẫn liên tục nhập vai Thạch Sanh, biểu diễn xiếc trăn.

Anh Thắng chia sẻ, khán giả còn yêu cầu mình biểu diễn, còn muốn nhìn thấy mình đứng trên sân khấu tức là những nỗ lực của mình vẫn còn được ghi nhận.  

Nghệ sĩ Tống Toàn Thắng sinh năm 1967, tại Hà Nội. Hiện đang là Phó Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam.

Năm 1978, Tống Toàn Thắng trúng tuyển Trường Xiếc Việt Nam. Năm 1983, anh ra trường về công tác tại Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Anh là nghệ sĩ xiếc Việt Nam đầu tiên diễn xiếc với trăn, qua hình tượng "Thạch Sanh đánh chằn tinh", gắn liền với tuổi thơ thế hệ 8X, 9X.

Năm 1992, Tống Toàn Thắng giành giải thưởng "Khán giả yêu thích nhất" và "Tiết mục đặc biệt nhất" tại Liên hoan Xiếc quốc tế ở Vũ Hán (Trung Quốc). Tên tuổi của anh từ đây được thế giới biết đến nhiều hơn.

Năm 2019, anh là một trong hai nghệ sĩ xiếc đầu tiên tại Việt nam được Thủ tướng trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.

Anh đã đi lưu diễn ở nhiều quốc gia trên thế giới như: Thái Lan, Trung Quốc, Thụy Điển, 16 quốc đảo của Thái Bình Dương, 97 thành phố; 41 tiểu bang ở Mỹ với gần 1.000 buổi diễn.

Theo Hindustan Times, Ziebat lên một chuyến bay khởi hành từ Hà Nội và đến sân bay quốc tế Indira Gandhi vào 18/3, song đúng thời điểm đó Ấn Độ hủy mọi chuyến bay đi và trở về từ Thổ Nhĩ Kỳ do đại dịch Covid-19. Bốn ngày sau, Ấn Độ tiếp tục dừng mọi chuyến bay quốc tế. Tới 25/3, Ấn Độ áp đặt phong tỏa toàn quốc và lệnh này dự kiến kéo dài tới 17/5.

Cùng thời điểm đó, có nhiều hành khách khác mắc kẹt tại sân bay Indira Gandhi. Tuy nhiên, với Ziebat, mọi việc phức tạp hơn nhiều vì người này có tiền sử phạm tội tại quê nhà, hai nhân viên an ninh tại sân bay cho hay. Cũng vì có tiền sử phạm tội, Ấn Độ không cấp visa cho khách này.

"Sau một tuần Ziebat lang thang trong khu nối chuyến, cùng với 4 hành khách khác - khởi hành từ Sri Lanka và Maldives, Philippines, giới chức sân bay Ấn Độ đã liên lạc với đại sứ quán của các hành khách trên.

Trong khi các khách khác được đại sứ quán giúp đỡ thì giới chức đại sứ quán Đức thông báo với cục nhập cảnh Ấn Độ rằng Ziebat là tội phạm bị truy nã tại Đức. Và rằng, do người này đang ở nước ngoài nên họ không bắt giữ anh ta".

Vì không được Ấn Độ cấp thị thực nhập cảnh nên Ziebat không thể rời khu nối chuyến tại sân bay. Do đó, vị khách này đã kẹt ở khu nối chuyến suốt gần 2 tháng qua.

Theo nhân viên sân bay, Ziebat thường đọc tạp chí, báo và trò chuyện với bạn bè, người thân qua điện thoại, mua đồ ăn tại các cửa hàng bán đồ ăn nhanh vẫn còn hoạt động, giao tiếp với các nhân viên an ninh. Người này sử dụng phòng tắm và toilet trong sân bay. Ziebat được giới chức sân bay cung cấp các món đồ cơ bản, đồ ăn và thuốc đánh răng.

Một phát ngôn viên của công ty trách nhiệm hữu hạn sân bay quốc tế New Delhi đã xác nhận Ziebat đang sống tại khu nối chuyến sân bay.

Hiện chưa rõ bao giờ các chuyến bay quốc tế khởi hành từ Ấn Độ mới hoạt động lại. Cách đây một tuần, có một chuyến bay từ Ấn Độ tới Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ, song giới chức Thổ Nhĩ Kỳ cho hay, chuyến bay chỉ dành cho công dân nước này.

Hoài Linh

Tuy nhiên, ông Phan Văn Tôn, Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng cho biết, hiện nay công tác giải phóng mặt bằng đã cơ bản hoàn tất. Cụ thể, đến nay Ban Giải phóng mặt bằng huyện Hòa Vang đã bàn giao 11,27km trong tổng số 11,47km cho chủ đầu tư, chỉ còn 2 trường hợp phải cưỡng chế.

Theo ông Phan Văn Tôn, các đơn vị thi công cứ kêu vướng mặt bằng, dân cản trở thi công nhưng thực tế không phải vậy.

“Hôm nay tôi phải nói thẳng là các anh không huy động máy móc để thi công chứ chuyện bàn giao mặt bằng chúng tôi đã gần như hoàn tất rồi. Từ sau cuộc họp này, tôi đề nghị chấm dứt bàn chuyện về mặt bằng vì hiện chỉ còn 2 trường hợp phải giải tỏa. Khi nào các anh thi công, chúng tôi sẽ cưỡng chế chứ các anh cứ nói vướng mặt bằng là không thỏa đáng. Hai trường hợp còn lại, chúng tôi cưỡng chế, các anh không thi công thì chúng tôi ăn nói làm sao với dân”, ông Tôn nói.

Cũng theo ông Phan Văn Tôn, hiện có một số trường hợp cần phải có chính quyền, lực lượng chức năng tổ chức đảm bảo an ninh trật tự khi thi công vì dân phản đối. Tuy nhiên, những trường hợp này, đơn vị thi công không phối hợp tốt với chính quyền, làm không dứt khoát.

Ông Tôn cho rằng, đơn vị thi công yêu cầu chính quyền phối hợp đảm bảo cho công tác thi công nhưng khi chính quyền huy động lực lượng đến thì đơn vị thi công chỉ đưa mỗi một cái máy đến, cào múc một chút rồi thôi.

“Làm như vậy thì chính quyền không thể ngày này qua ngày khác huy động lực lượng hỗ trợ được, phải có kế hoạch, làm dứt khoát”, ông Tôn nói.

“Các anh đừng đưa máy móc ra biểu diễn với tôi”

Phát biểu tại buổi làm việc sau khi kiểm tra thực tế, ông Nguyễn Danh Huy, Thứ trưởng Bộ GT-VT phê bình các đơn vị thi công khi không huy động đủ phương tiện, máy móc để làm việc dù đã có mặt bằng.

“Các anh đừng có đưa máy móc ra trình diễn. Đừng trình diễn với tôi. Trên đường cắm biển rất hoành tráng nhưng công trường vắng tanh. Địa phương đã bàn giao mặt bằng nhưng đơn vị thi công đưa một số máy móc lèo tèo, cách làm này không ổn”, ông Huy bức xúc.

Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy cho biết, qua kiểm tra thực tế, bản thân ông rất buồn khi 3 đơn vị thi công là Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn, Tổng Công ty Xây dựng công trình giao thông 5 và Công ty TNHH MTV 17 huy động máy móc, thiết bị thi công tại dự án không đáp ứng. Công trường thi công không đồng bộ, luộm thuộm.

“Tôi đề nghị chủ đầu tư rà soát lại, xây dựng tiến độ và cần thiết xử lý vi phạm hợp đồng, không để tình trạng thế này được”, ông Huy chỉ đạo.

Đồng thời, ông Huy đề nghị huyện Hòa Vang hỗ trợ thi công những vị trí đã bàn giao mặt bằng, tổ chức cưỡng chế dứt điểm 2 hộ còn lại để xong mặt bằng trong tháng 11 này.

Cạnh đó, ông Huy cũng yêu cầu Ban Hồ Chí Minh (chủ đầu tư) phải xây dựng tiến độ thi công chi tiết, bổ sung 5 mũi thi công, chỗ nào có mặt bằng mà chưa thi công phải bổ sung và gửi cho huyện Hòa Vang để hỗ trợ trong quá trình triển khai. Khi huyện ra bảo vệ thi công thì phải làm luôn. Cùng với đó, đẩy nhanh tiến độ đường gom để phương tiện lưu thông đảm bảo thi công.

“Tôi cũng đề nghị chủ đầu tư và tư vấn giám sát kiểm soát chặt chẽ chất lượng an toàn vệ sinh và kể cả kiểm soát chặt chẽ chi phí chống thất thoát lãng phí”, ông Huy yêu cầu.

Dự án cao tốc Hòa Liên - Túy Loan thuộc tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông, chiều dài đoạn tuyến khoảng 11,5km đi qua 3 xã Hòa Liên, Hòa Sơn và xã Hòa Nhơn của huyện Hòa Vang, Đà Nẵng.

Điểm đầu dự án tiếp giáp nút giao Hòa Liên (cuối tuyến La Sơn-Hòa Liên) và điểm cuối tại vị trí tiếp giáp nút giao Túy Loan (điểm đầu cao tốc Đà Nẵng-Quảng Ngãi). Dự án có quy mô 6 làn xe, bề rộng nền đường 29m nhưng giai đoạn phân kỳ này sẽ có quy mô 4 làn xe hoàn chỉnh, bề rộng nền đường 22m, bề rộng mặt đường 14m.

Dự án có tổng mức đầu tư gần 2.113 tỷ đồng, trong đó chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư hơn 951 tỷ đồng.