'Hình ảnh nóng' cổ động viên đổ ra đường ăn mừng chiến thắng của U23 Việt Nam

Trên thực tế, kể từ khi đại dịch bắt đầu cách đây 3 năm, số lượng tuyển sinh đại học Mỹ đã giảm hơn 1 triệu sinh viên. Ngày càng ít học sinh tốt nghiệp trung học vào thẳng đại học và ngày càng có nhiều hoài nghi trên về giá trị lâu dài của giáo dục đại học, theo nhận định của tổ chức truyền thông phi lợi nhuận NPR.

Sự hoài nghi về tính hiệu quả giáo dục đại học

"Chủ nghĩa hoài nghi giáo dục đại học" không phải là một hệ tư tưởng theo nghĩa truyền thống mà là một quan điểm đặt câu hỏi về tính hiệu quả, sự phù hợp và giá trị của các hệ thống giáo dục đại học truyền thống đem lại. 

Chủ nghĩa hoài nghi giáo dục đại học là một diễn ngôn rút ra từ nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm kinh tế học, xã hội học, giáo dục và triết học, để xem xét một cách nghiêm túc những điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống giáo dục đại học và khám phá các giải pháp thay thế tiềm năng.

Về bản chất, đó là một lăng kính giúp mọi người đánh giá ưu, nhược điểm của các hệ thống giáo dục truyền thống và tìm cách giải quyết các nhu cầu và thách thức đang thay đổi của xã hội hiện đại.

Trên thực tế, chủ nghĩa này không chỉ giới hạn ở các quốc gia cụ thể mà là một hiện tượng toàn cầu có thể được quan sát thấy ở nhiều nơi trên thế giới, đặc biệt ở các quốc gia như Mỹ, Anh hay Canada.

Chi phí gia tăng và gánh nặng nợ nần của sinh viên

Một trong những yếu tố quan trọng nhất góp phần tạo nên sự hoài nghi về giáo dục đại học là học phí tăng mạnh. Khi việc theo đuổi giáo dục đại học ngày càng trở nên đắt đỏ, sinh viên và gia đình các em phải vật lộn với câu hỏi: Liệu khoản đầu tư đó có thực sự xứng đáng?

Một nghiên cứu năm 2022 từ Public Agenda, một tổ chức nghiên cứu phi đảng phái của Mỹ, cho thấy thái độ ngày càng bi quan của người dân nước này về giá trị của giáo dục đại học.

Nghiên cứu cho thấy hầu hết người Mỹ lo lắng đến khả năng chi trả, khả năng tiếp cận và kết quả tổng thể của một tấm bằng đại học. Trong số những người hoài nghi nhất là những người trẻ tuổi chưa có bằng đại học.

Các nhà phê bình cho rằng lợi tức đầu tư (ROI) tiềm năng cho một tấm bằng trong nhiều trường hợp không biện minh được cho gánh nặng tài chính, đặc biệt là khi cộng thêm gánh nặng nợ vay sinh viên có thể đeo bám sinh viên tốt nghiệp trong nhiều năm.

Khi học phí và nợ sinh viên tăng lên trên khắp đất nước, nhiều người Mỹ tin rằng các trường đại học không giải quyết được nhu cầu tài chính cho sinh viên hậu tốt nghiệp. 

67% người Mỹ được hỏi giữ quan điểm rằng mặc dù có nhiều cá nhân có trình độ nhưng khả năng tiếp cận giáo dục đại học vẫn bị hạn chế. Xu hướng bi quan tăng cao về vấn đề này đã gia tăng kể từ năm 1993.

Xu thế thị trường việc làm thay đổi không ngừng

Những người theo chủ thuyết hoài nghi cũng nghi ngờ liệu bằng đại học có thể là tấm vé thông hành đảm bảo cho một công việc ổn định và được trả lương cao. Thị trường việc làm ngày nay đang phải cạnh tranh khốc liệt không những giữa người với người và sắp tới là người với AI.

Kết quả là, một số lượng không nhỏ sinh viên tốt nghiệp phải đối mặt với tình trạng thiếu việc làm, làm những công việc không yêu cầu bằng cấp hoặc gặp khó khăn khi tìm việc làm trong lĩnh vực họ đã chọn.

Tính phù hợp của chương trình giảng dạy truyền thống

Tốc độ thay đổi công nghệ nhanh chóng đặt ra một thách thức đối với các cơ sở giáo dục đại học truyền thống. Các nhà quan sát cho rằng nhiều chương trình giảng dạy của các trường đại học phải vật lộn để theo kịp các xu hướng công nghiệp và tiến bộ công nghệ mới nhất.

Một số chương trình cấp bằng có thể cung cấp cho sinh viên nhiều kiến thức lý thuyết nhưng không trang bị cho họ những kỹ năng thực tế và chuyên môn cập nhật theo yêu cầu của thị trường việc làm ngày nay.

Sự xuất hiện của các con đường thay thế

Các khóa học trực tuyến, chương trình dạy nghề và nền tảng học tập tự định hướng đã nổi lên như những lựa chọn thay thế khả thi cho giáo dục đại học truyền thống. Các tùy chọn này mang lại sự linh hoạt, thường chỉ bằng một phần chi phí so với bằng cấp truyền thống và cho phép các cá nhân học các kỹ năng liên quan trực tiếp đến con đường sự nghiệp đã chọn.

Những câu chuyện "bỏ học vẫn thành công"

Xã hội thường đặt trọng tâm vào việc theo đuổi giáo dục đại học như là con đường chính dẫn đến thành công. Tuy nhiên, những người hoài nghi nhấn mạnh rằng vẫn tồn tại những con đường thay thế để thành công.

Trong khi con đường của Bill Gates dẫn ông đến với thế giới công nghệ, những người bỏ học đại học khác đã mạo hiểm vào những con đường kinh doanh khác nhau và thành công vang dội. Mark Zuckerberg rời giảng đường ĐH Harvard để đồng sáng lập Facebook, một nền tảng cách mạng hóa tương tác xã hội của loài người. 

Một số người khác tìm thấy "tiếng gọi" trong các lĩnh vực sáng tạo. Steve Jobs, một sinh viên bỏ học tại ĐH Reed, đồng sáng lập Apple và thay đổi cục diện của máy tính cá nhân và điện tử tiêu dùng. 

Có thể thấy, chủ nghĩa hoài nghi giáo dục đại học phản ánh một cuộc thảo luận rộng hơn về vai trò của giáo dục trong một thế giới đang phát triển. Mặc dù những người hoài nghi đưa ra những lo ngại hợp lý nhưng vẫn phải thừa nhận những lợi ích mà giáo dục truyền thống mang lại, chẳng hạn như trải nghiệm học đường, cơ hội kết nối và phát triển cá nhân toàn diện.

Con đường phía trước nằm ở việc cần đạt được sự cân bằng giữa lợi thế của giáo dục đại học truyền thống và sự theo kịp với nhu cầu của thế giới hiện đại. Các tổ chức giáo dục đại học cần chú ý thích ứng với sự thay đổi thực tế để tùy chỉnh chương trình giảng dạy phù hợp và cập nhật, phát triển kỹ năng và nhấn mạnh hơn vào việc chuẩn bị hành trang cho sinh viên bước vào thị trường việc làm.

Với mỗi người trẻ, khi cân nhắc các lựa chọn của mình, họ nên xem xét các mục tiêu, nguyện vọng cá nhân và động lực phát triển của môi trường xung quanh để đưa ra quyết định sáng suốt về hành trình giáo dục của bản thân.

Tử Huy

'Cãi lời bố mẹ không vào đại học, nay tôi là chủ 2 nhà hàng lớn'

"Chúng ta cần tạo cơ hội bình đẳng trong tiếp cận giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng cho tất cả người học dù có sự khác biệt về điều kiện kinh tế, vùng miền, ngôn ngữ, chủng tộc, tôn giáo...", Giáo sư Mona Khoury cho biết tại Hội thảo Đa dạng và Hoà nhập trong giáo dục đại học, do Đại sứ quán Israel tại Việt Nam và Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam tổ chức

Theo giáo sư, vấn đề kinh tế ảnh hưởng đến các sinh viên như thế nào?

Thực tế, khả năng kinh tế không phải là vấn đề lớn bằng nền giáo dục, sự hỗ trợ của cha mẹ, quan hệ cha mẹ-con cái, cộng đồng xung quanh. Dù bạn có sống trong một gia đình giàu có, nhưng môi trường xung quanh lại đầy bạo lực, tiền bạc cũng không ngăn được bạn trở nên bạo lực hơn so với những người khác. 

Về hỗ trợ tài chính, tại Israel chúng tôi có một chương trình hỗ trợ quốc gia, trao học bổng chính phủ cho các nhóm thiểu số, như cho người Arab, người Ethiopia, người Chính thống giáo… Họ có thể nộp đơn, đáp ứng các điều kiện, dù số lượng có hạn, ngoài ra sinh viên cũng có thể nhận học bổng từ trường đại học.

Tại Việt Nam, có trẻ em thậm chí cha mẹ không khuyến khích đi học, nhưng nhiều em vẫn cố gắng đi học và đạt được thành công, bà đánh giá gì về vấn đề này?

Các em cần một ai đó để tin tưởng và chính những người đó mới là người sẽ giúp đỡ các em. Trong các nghiên cứu của tôi về bạo lực và phạm tội của thanh thiếu niên, chỉ cần một giáo viên ở trường học là đủ để giúp đỡ các đối tượng như vậy. 

Họ nói nếu một người tin vào các em có thể sẽ khiến các em thay đổi. Đôi khi, trong gia đình, người như vậy là ông bà hay họ hàng chứ không phải cha mẹ. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, đó sẽ là người ở trường học bởi họ dành nhiều thời gian hơn với học sinh. 

Nếu chúng ta kiên trì đưa các học sinh có hoàn cảnh như vậy tới trường, nhiều em nữa sẽ tiếp bước bởi họ tin rằng đã có những người đi trước trong cộng đồng của mình đạt được thành công, đã đổi đời. Ngày càng nhiều cha mẹ sẽ cho con đi học, sẽ có sự thay đổi mang tính thế hệ. 

Nhắc đến sự đa dạng, có một đối tượng ít được nhắc tới là trẻ phạm tội và được giáo dục trong các trường giáo dưỡng. Vậy đâu là cách để các em hòa nhập trong môi trường trường học và xã hội?

Bạn cần cho các em nền tảng giáo dục để sau đó được vào đại học. Ở Israel, tài xế taxi của phải hoàn thành 12 năm học. Bạn phải chuẩn bị cho các em kĩ năng để kiếm việc làm trong tương lai. 

Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của chúng tôi, phần nhiều các vấn đề phải được giải quyết trước khi vào trường đại học, trong cộng đồng, hệ thống giáo dục hay an sinh xã hội. 

Ở Việt Nam, học sinh ở các vùng khó khăn như miền núi thường được cộng điểm trong các kì thi. Có ý kiến cho rằng việc này cũng tạo ra sự bất bình đẳng nhất định. Vậy kinh nghiệm của Israel trong vấn đề này là gì?

Israel cũng có cách làm tương tự. Theo luật, mỗi khoa ở đại học có thể nhận tới 5% số sinh viên có hoàn cảnh đặc biệt khi còn học phổ thông. Không nhất thiết là vì năng lực kinh tế của các em, mà có thể là vì ai đó trong gia đình như cha mẹ các em qua đời, hay do các em mắc bệnh. 

Chúng tôi xem xét những lí do ảnh hưởng tới điểm số của các em. Các em vẫn thi và lấy điểm. Tiếp đó chúng tôi mới tiếp nhận các em theo từng diện. Đó là một quá trình khách quan và trường đại học không liên quan đến việc cộng điểm của các em.

Nhưng chúng tôi coi đó là số lượng sinh viên bổ sung. Các em này không hề lấy chỗ của các sinh viên bình thường khác. Ví dụ trong ngành công tác xã hội, chúng tôi có 120 suất cho sinh viên mới và sẽ có thêm 6 suất nữa cho các em thiểu số. Các em buộc phải đáp ứng điều kiện đầu vào rồi mới được xét duyệt cho số lượng 5% đó. 

Một điều hay của chương trình này là nó không chỉ áp dụng cho những nhóm nhất định. Trợ cấp hoàn toàn có thể dành cho học sinh nhà giàu nhưng gặp vấn đề về gia đình khi đang đi học phổ thông. Trong rất nhiều trường hợp, nếu bạn chỉ định hỗ trợ cho một nhóm riêng biệt, điều đó thực tế sẽ tạo ra nhiều sự phản đối. Bạn cần bao quát nhiều nhóm trong xã hội nhất có thể. 

Theo bà, sự đa dạng hay sự bình đẳng quan trọng hơn trong cơ sở giáo dục?

Hai điều này có thể coi là ngang nhau. Nhưng theo tôi, bình đẳng là một điều rất quan trọng. Ở Việt Nam có nhiều sinh viên học sinh nghèo. Nếu các em vào đại học mà không được hỗ trợ, khoảng cách giữa họ và sinh viên giàu có càng rõ ràng hơn. Chúng ta cần phải hỗ trợ các em để họ thành công.

Hoài Sa

Xu hướng toàn cầu hóa và sự bùng nổ của khoa học công nghệ đã và đang thúc đẩy giáo dục đại học của mỗi quốc gia đổi mới không ngừng. SIU vẫn đang thực hiện mở rộng hợp tác với các trường đại học uy tín của nhiều nước trên thế giới để giao lưu, học hỏi, trao đổi chương trình, giáo trình giảng dạy tiên tiến nhất cũng như nâng cao chiến lược đào tạo để phù hợp với xu thế chung của toàn cầu hóa.

Thông qua kết nối của Văn phòng Kinh tế và Văn hóa Đài Bắc tại TP.HCM, vừa qua, SIU đã tiến hành gặp gỡ, trao đổi thảo luận với đại diện 18 trường đại học của Đài Loan (Trung Quốc). Trong đó, tiến hành ký Biên bản ghi nhớ hợp tác (MOU) cùng 13 trường đại học, bao gồm: University of Taipei, Hungkuo Delin University of Technology, Chang Gung University, Ming Chuan University, Hsing Wu University, Kainan University, Jinwen University of Science and Technology, Tainan National University of the Arts, Kun Shan University, DA-YEH University, Huafan University, Tamkang University, I-Shou University.

Tại lễ ký kết, SIU bày tỏ mong muốn cùng các trường hợp tác đẩy mạnh các hoạt động như: liên kết đào tạo quốc tế 2+2, 3+1 bậc đại học và thạc sĩ 3+2; tổ chức trao đổi giảng viên, SV; tổ chức các hoạt động nghiên cứu khoa học, hội thảo, tham quan học tập cho SV và cùng hướng đến thực hiện hóa những mục tiêu giáo dục chung trong tương lai. 

Đồng thời, Tập đoàn giáo dục Quốc tế Á Châu (GAIE) sẽ là cầu nối, chia sẻ và giới thiệu thông tin về các chương trình học bổng của các trường đại học hợp tác từ Đài Loan đến với học sinh, SV của GAIE. 

Từ những hoạt động hợp tác này, SV SIU không chỉ được nâng cao kiến thức, trau dồi vốn ngoại ngữ mà còn có cơ hội giao lưu, học hỏi những nền văn hóa mới, khám phá sâu sắc hơn các quốc gia; từ đó trở thành những nhân tố tiềm năng đáp ứng nhu cầu nhân sự chất lượng cao của thị trường lao động toàn cầu trong thời đại công nghệ 4.0. 

Theo đại diện nhà trường, việc mở ngành Đông phương học tại SIU một mặt nhằm tham gia đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao kịp thời cho đất nước, mặt khác, góp phần thực hiện mục tiêu chiến lược xây dựng SIU thành cơ sở đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực và là trung tâm học thuật uy tín trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam và khu vực.

Lệ Thanh