Ông nói, nếu như trước đây các cụ làm nghề hoàn toàn thủ công thì bây giờ các quy trình đã bán công nghệ. Một số khâu như đập diệp (tán mỏng, kéo dài cây vàng thành sợi to bằng đầu đũa), trước kia làm bằng tay, mỗi ngày gia đình ông chỉ làm được 1 cây vàng. ‘Nhưng bây giờ đã có máy, mỗi ngày đập diệp 10 cây cũng được’.

Hay khâu làm mực cũng được cải tiến bằng cách lướt cả tờ to, giúp giảm ngày công lao động. Để làm ra được sản phẩm là lá vàng mỏng dính, nhỏ bằng nửa bao diêm, người thợ phải làm tất cả 20 công đoạn. Trong đó, khâu đánh quỳ là công đoạn khó và vất vả nhất.

Trung bình, trong khoảng 1 giờ, người thợ phải đập liên tục 1.400 nhát búa để lá vàng được tán mỏng. Nếu đập không đủ số lượng hoặc dừng lại quá lâu, độ nóng trên lá vàng sẽ không đủ và không tán mỏng ra được. 

Không những thế, thợ đánh quỳ cũng phải là những người thạo nghề. Chỉ cần sơ sẩy một chút thôi là búa đập vào tay. Những thợ mới vào nghề, bị búa đập dập tay là chuyện không hiếm.

Thợ đánh quỳ ở cơ sở của nghệ nhân Lê Bá Chung. Ảnh: N. Thảo

Thành phẩm lá quỳ được coi là đạt chất lượng phải có độ mỏng đều, mịn, gỡ ra không bị rách. Khi lá quỳ được dát vào tượng, lau đi phải bóng đều, đẹp mắt.

Hiện tại, 2 con trai ông cũng theo nghề của tổ tiên để lại. Cơ sở của gia đình ông hiện tạo công ăn việc làm cho khoảng 30 thợ ở tất cả các khâu: làm mâm, đánh quỳ, sơn thếp…

Công việc nhẹ nhàng, chỉ cần ngồi một chỗ như làm mâm (tách các lá quỳ) thường dành cho phụ nữ với mức thu nhập 4-5 triệu/ tháng. Thợ đánh quỳ có mức thu nhập cao hơn - 8-9 triệu/tháng.

Công việc bóc tách các lá vàng được gọi là 'làm mâm'. Ảnh: N. Thảo

Công việc này hầu như chỉ dành cho phụ nữ vì đòi hỏi sự tỉ mẩn và không cần dùng nhiều sức. Ảnh: N. Thảo

Ngoài việc làm quỳ để giao cho khách, từ năm 2014, ông Chung bắt đầu khôi phục lại nghề sơn thếp vàng bạc mà trước kia cha ông đã từng làm nhưng sau đó bị mai một.

Từ thời điểm đó, gia đình ông nhận các sản phẩm như tượng, bàn thờ, chai lọ, bàn ghế… về sơn thếp. Ông cũng có các đội thợ thường xuyên đi khắp các tỉnh trên cả nước để sơn thếp cho các đình, đền, chùa, nhà riêng…

Chỉ vào bộ bàn ghế đã được dát màu vàng óng đặt giữa sân, ông Chung kể, bộ bàn ghế này do một vị khách quen đặt ông. Đội thợ của ông gồm 5-6 người đã làm cả tháng nay, chuẩn bị giao cho khách.

‘Bộ bàn ghế này riêng trị giá của nó đã là 1,1 tỷ đồng. Chi phí dát vàng là 380 triệu, mất khoảng 8 cây vàng để làm’.

Ông cũng cho biết, chủ yếu là mất nhiều thời gian lót sơn, còn công đoạn dát vàng chỉ mất khoảng 3 ngày. 'Sản phẩm hoàn thiện, nếu bảo quản tốt thì trăm năm vẫn đẹp', ông khẳng định.

Kể về con trai út đang làm công trình tận trong Huế, ông bảo đội thợ nhà ông cũng đi khắp trong nam ngoài bắc để sơn thếp cho khách. Một trong những công trình có giá trị nhất mà cơ sở của ông từng làm là một ngôi chùa ở Đà Nẵng. ‘Họ sơn từ trong ra ngoài mất khoảng 1,8 cân vàng - tương đương gần 50 cây’, ông nói.

Những lá quỳ nhỏ này còn được đánh thêm một lần nữa mới ra được thành phẩm cuối cùng. Ảnh: N. Thảo

Trò chuyện với chị Nguyễn Ngọc Quỳnh - con dâu ông Chung, chị cho biết, từ khi về làm dâu, chị mới biết đến nghề này. Trước kia, khi còn ở nhà với bố mẹ, gia đình chị làm nghề da - cũng là một nghề truyền thống ở xã Kiêu Kỵ.

‘Làm da thì nhanh giàu hơn nhưng mạo hiểm, nhiều biến động. Chỉ cần 1 mẫu túi không đúng mốt là coi như mất. Còn nghề làm quỳ thì ổn định hơn.

Ưu điểm của nghề da là có thể dễ dàng đi tìm đầu ra, nhưng làm nghề quỳ thì không thể mang hàng đi chào bán ở đâu được. Hầu hết khách hàng đều tự tìm về làng, xem xét, nghiên cứu rồi mới đặt hàng’.

Chị Quỳnh kể, mấy năm nay rộ lên phong trào dát vàng tượng cá nhân. ‘Có những người tự đúc tượng mình với kích cỡ nhỏ rồi thuê chúng tôi dát vàng. Mới đây, cũng có một thầy giáo về hưu đặt làm một bức tượng như thế, để khi nào chết đi thì đặt trên bàn thờ’.

‘Hoặc có dịp cận Tết, người ta sẽ đặt dát vàng con giáp của năm ấy. Năm ngoái có sản phẩm lợn vàng, còn năm nay là chuột vàng’ - chị Quỳnh kể.

Những bức tượng dát vàng được trưng bày ở phòng khách gia đình nghệ nhân Lê Bá Chung. Ảnh: N. Thảo

Nghệ nhân Lê Bá Chung cũng chia sẻ, trước đây khi còn ở thời kỳ hoàng kim, cả xã Kiêu Kỵ có hàng trăm hộ làm nghề, nhưng đến nay chỉ còn khoảng 20 hộ. Nguyên nhân là do hàng Trung Quốc được nhập vào ồ ạt, giá thành rẻ hơn nên các sản phẩm của làng bị cạnh tranh, dẫn đến mai một dần. ‘Bây giờ số lượng sản phẩm bán được chỉ bằng 1/3 so với ngày xưa’ - ông nói.

Tuy nhiên, có một số ít như gia đình ông vẫn còn một lượng khách ổn định. Ông tiết lộ, bí quyết duy nhất để giữ nghề, giữ được uy tín với khách là ‘nói thật, làm thật’.

‘Tôi thường nói với khách là tôi làm thật đã đủ ăn rồi, tại sao tôi lại phải làm trò gian dối. Việc ấy không chỉ làm chúng tôi mất uy tín, mà những sản phẩm chúng tôi làm ra còn liên quan đến chuyện tâm linh nữa’.

‘Những sản phẩm hỏng, lỗi, khách chưa vừa lòng, chúng tôi cũng sẵn sàng bỏ ra một vài lá vàng dát lại để khách cảm thấy thoải mái’.

Chính nhờ quan điểm làm việc ấy mà cơ sở của gia đình ông vẫn tồn tại được đến ngày nay, trong khi rất nhiều cơ sở khác đã phải bỏ nghề.

Để bảo tồn nghề truyền thống của cha ông, ông Chung cũng cùng với các thợ làm quỳ trong Hiệp hội Dát vàng bạc quỳ mở hàng chục lớp dạy nghề tại các tỉnh Hải Dương, Bắc Giang, Ba Vì (Hà Nội) cho hơn 1.000 lao động nông thôn và nhiều phạm nhân đang trong thời gian cải tạo, giam giữ.

Năm 2004, ông Lê Bá Chung được UBND TP. Hà Nội trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội. Năm 2016, ông được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Gần nhất, ông được tặng thưởng danh hiệu “Công dân Thủ đô ưu tú” năm 2017.

Gia đình nặng lòng với nghề đan quạt ở Tây Ninh

 Chiếc quạt có hình trái tim. Màu lá trắng tươi và khi khe phẩy, mùi thơm của lá quyện trong gió...  

Bức ảnh người cha bốc vác gây sốt mạng xã hội xứ Trung cách đây 10 năm.

Dân mạng bày tỏ sự ngưỡng mộ trước hình ảnh đẹp bình dị: "Anh ấy đang đỡ gia đình trên vai và dắt tương lai trên tay".

Hai cha con Nhiệm Quang Huy (năm nay 50 tuổi) cùng cậu con trai Nhiệm Tuấn Siêu (năm nay 13 tuổi) bất ngờ nổi tiếng chỉ sau một đêm và được mệnh danh "cha con người bốc vác nổi tiếng nhất Trung Quốc".

Khi hình ảnh lan truyền khắp diễn đàn, nhiều người ngỏ ý muốn gửi tiền giúp đỡ để hai người có cuộc sống tốt hơn nhưng Nhiệm từ chối vì ông cho rằng bản thân khỏe mạnh, có sức lao động nên không cần ai cho tiền.

Ông bố chỉ vui khi được nhiều tiểu thương trong chợ biết tới và nhiều người gọi ông đi bốc vác hơn, từ đó ông có thêm thu nhập để nuôi gia đình.

Trả lời Sina, ông Nhiệm cho biết đã đưa cả gia đình rời vùng quê Điếm Giang lên thành phố lập nghiệp từ năm 2009. Riêng ông làm công việc bốc vác tại khu chợ Triều Thiên Môn, Trùng Khánh.

Mỗi ngày, ông đều làm việc từ sáng sớm tới tối muộn. Chỉ trừ 10 ngày Tết Nguyên đán khi chợ đóng cửa, những ngày còn lại ông làm việc bất kể nắng mưa.

Dù được nhiều người ngỏ ý giúp đỡ, ông Nhiệm vẫn quyết tự mình làm việc để nuôi gia đình.

Nhiều năm sau thời điểm nổi tiếng, cuộc sống của gia đình ông Nhiệm vẫn là đề tài quan tâm của truyền thông, báo chí. Ông được nhiều đài truyền hình chọn phỏng vấn, quay phóng sự.

Năm 2013, nhiếp ảnh gia họ Trần - người chụp bức hình cảm động - quay trở lại Trùng Khánh gặp gỡ để tìm hiểu cuộc sống và ghi lại những hình ảnh mới của hai cha con người bốc vác.

Thời điểm đó, Nhiệm chia sẻ với nhiếp ảnh gia rằng mong ước lớn nhất của ông là con trai mình có thể thành công, ở lại thành phố, mua được nhà và xe. Ông sẵn sàng làm việc chăm chỉ thêm 20 năm nữa để cho con trai được cuộc sống tốt đẹp.

Năm 2015, ông Trần trở lại lần nữa và vẫn thấy Nhiệm Quang Huy bốc vác ở khu chợ Trùng Khánh. Thu nhập của Nhiệm lúc này được khoảng vài trăm nhân dân tệ mỗi ngày.

Cả gia đình sống trong căn phòng thuê rộng 10 m2, nép mình ở khu ổ chuột tồi tàn của thành phố.

Sau hơn 10 năm làm nghề bốc vác, Nhiệm Quang Huy tự mua được nhà ở thành phố và cho con trai cuộc sống tốt đẹp hơn.

Vào đúng dịp Ngày của cha năm 2017, Nhiệm khiến nhiếp ảnh gia bất ngờ khi gửi bức ảnh ông và con trai đứng trong căn nhà mới mua ở Trùng Khánh. Ngôi nhà rộng 60 m2, có giá 400.000 nhân dân tệ, nằm ngay chỗ làm của ông.

Ông hạnh phúc khi mua được nhà nhờ sức lao động của chính mình mà không phải nhờ đến sự thương hại, giúp đỡ của bất kỳ ai.

Sau hơn 10 năm, hiện tại ông Nhiệm vẫn là người bốc vác chăm chỉ tại khu chợ. Sức khỏe của ông nay đã suy yếu hơn xưa, thỉnh thoảng phải đi trị liệu vì đau nhức xương khớp.

Ông Nhiệm tự hào khoe cậu con trai có thành tích học tập đứng nhất lớp.

Nhiệm Tuấn Siêu cũng tự hào về người cha cần mẫn của mình, cậu tin công việc của cha là thứ tuyệt vời nhất và lao động là vinh quang.

Ngoài việc học, cậu con trai 13 tuổi thường giúp đỡ bố công việc bốc vác hàng hóa. Cậu có thể vác trên lưng những bao hàng nặng 40-50 kg.

Chàng trai kiếm bộn tiền nhờ tâm sự với các cô gái mỗi đêm

Ban ngày, Xu Zhuansuan, 22 tuổi là nhân viên kinh doanh ngoại hối ở Bắc Kinh. Nhưng đêm đến, cậu trò chuyện với các khách hàng nữ - những người trả tiền để thuê cậu làm bạn trai.

Đúng như tên gọi, chợ chỉ bán mặt hàng chủ yếu là lá dong. Ngoài ra chợ còn có thêm lá chuối và khuôn gói bánh chưng.

Chúng tôi ghé vào một điểm bán lá trước UBND Phường 7. Hàng được để trên lề, sát đường gồm nhiều bó lá dong còn rất tươi và dây cột. Phía sau, cách đó không xa nhiều bó lá được bọc bằng những bao tải dựng sát tường rào một cửa hàng. Người bán là một phụ nữ chừng trên 30 tuổi.

Chị cho biết, hôm nay là ngày đầu tiên của năm thứ 2 chị bán ở đây. Nguồn lá chị lấy từ Gia Kiệm (Đồng Nai). 

Chợ được bán ngay trước cổng UBND Phường 7, quận Tân Bình. Ảnh: Trần Chánh Nghĩa.

Ở một điểm khác, người bán hàng cho biết, năm nào cũng vậy chị từ Gia Kiệm xuống đây bán lá. Lá được chị gom từ các vườn, các rẫy rồi phân loại, bó thành từng bó. Khi được đầy một xe, chị chở về Sài Gòn giao cho các mối chuyên gói bánh chưng. Số còn thừa, chị đem về chợ lá để bán cho khách mua lẻ.

Chị bắt đầu vào nghề từ năm 13 tuổi, đến nay đã được gần 20 năm. 'Nghề bán lá dong cũng lắm vui buồn. Có năm không đủ lá bán nhưng có năm, đến trưa ngày 30 Tết, lá vẫn còn hàng đống, phải thuê xe chở đi đổ', chị kể.

Khách hàng dừng chân mua lá dong về gói bánh. Ảnh: Trần Chánh Nghĩa.

Những chị lớn tuổi ở đây cho biết, chợ lá đã tồn tại từ hơn 50 năm nay. Thuở ấy, những người gốc Bắc ở vùng Hố Nai, Gia Kiệm, Túc Trưng (Đồng Nai) chuyên sống về nghề nông mang lá dong từ Bắc vào trồng để Tết đến có lá gói bánh chưng. Trồng nhiều thừa lá, họ mang về khu vực ngã ba Ông Tạ, cũng là nơi có nhiều bà con người Bắc để bán.

Ban đầu, chợ có vài người bán, dần dần lượng người bán lên đến vài chục. Nơi đây biến thành 1 chợ lá lúc nào không hay.

Lá dong, lá chuối, lạt buộc, khuôn bánh chưng ... Ảnh: Trần Chánh Nghĩa.

Càng gần Tết, chợ lá càng đông càng nhộn nhịp. Từ những chiếc lá này, cái Tết của người Việt không thể thiếu chiếc bánh chưng bởi ông bà đã cho chúng ta câu đối:
Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu tràng pháo bánh chưng xanh.

'Nêu và pháo có thể thiếu nhưng dứt khoát phải có bánh chưng. Mà bánh chưng gói bằng lá dong chợ lá thì ngon ... 'hết xẩy', phải không anh?', một chị bán hàng nói vui với chúng tôi.

Phiên chợ nửa tỷ bán cho bệnh nhân 0 đồng để đón Tết ấm áp

Chợ họp ngay trong khuôn viên bệnh viện. Khách hàng gồm những bệnh nhân có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Họ đi chợ không cần tiền bởi nơi đây là chợ 0 đồng.